Wioska

Dominikowice to jedna z dziesięciu miejscowości  Gminy Gorlice, należącej do powiatu gorlickiego, który znajduje się w południowo – wschodniej części województwa małopolskiego.

Pieniążkowie i ich następcy  w Dminikowicach

Nasza miejscowość  zajmuje niewiele ponad 10 km² powierzchni  w Gminie Gorlice z 1976 mieszkańcami ( 31.12.2000).Średnia  gęstość zaludnienia wynosząc  195 osób/km² przekracza o około 40 osób/km² średnią krajową. Mieszkańcy świadomi swych korzeni kultywują ludowe tradycje pogórzańskie , zaszczepiając także w młodzieży zamiłowanie do rodzinnych terenów, ich historii i zwyczajów, wychowując ją przy tym na wzór społeczeństwa obywatelskiego.

Dominikowice  są osadą od 4.10.1279- dokument lokacyjny wsi Dominikowice nadany przez Bolesława Wstydliwego dla rycerza – Dominika Pieniążka. Od tego czasu  historia parokrotnie odnotowuje obecność rodu pieniążków na kartach dziejów Polski, wśród dokumentów i legend. Wśród niektórych historyków panuje pogląd, że ich lokacja w XII w, a więc w pierwszych wiekach państwowości Polskiej, zapoczątkowała proces osadnictwa terenów w Dolinie Ropy.

Dominikowice w swej historii sięgają od czasów Polski Piastów, do czasów rozbicia dzielnicowego. Zacny ród założycieli natomiast już w czasach Mieszka I pomagał w formowaniu i organizowaniu nowego tworu politycznego jakim ówcześnie była Polska.

Odrowążowie , bo o nich mowa byli jednym z wpływowych, bogatych i zasłużonych dla kraju i władcy rodów w czasach Piastów. Pełnili poważne Funkcje polityczne i gospodarcze  w ówczesnym społeczeństwie.

Rycerski Ród Odrowążów, zacny dawniej Odrywąs od utraconych w pojedynku  przez jednego z członków wąsów, według znanych heraldyków (Paprockiego, Niesieckiego ) przybył na ziemie polskie z Moraw, kiedy w IX i X w okolice Krakowa były pod  Panowaniem Wielkomorawskim. Dominikowice swe założenie zawdzięczają jednej z gałęzi odrowążowskiego rodu, rodzinie Pieniążków z Iwanowic. Nazwisko to wywodzi się z przezwiska, którego nabawił rodzinie jeden z jej członków, wielbiciel; dóbr materialnych, degustator kosztowności.

Seniorem  odrowążowskiego rodu historia mianuje Saula de Końskiego (1080r.). Natomiast gałąź iwanowicką , czyli włościan dominikowickich zalicza się do głównej  lini małopolskiej, której początek dał Prandotu Stary. Następne pokolenie utworzył Siecisław , prawdopobnie syn Prandoty , który jest domniemanym ojcem Mirosława i Iwa , który jako biskup krakowski zajmował się  kancelarią księcia Leszka Białego ( Na tronie krakowskim od 1194 do 1227 z przerwami). Bracia Pozostawili po sobie kilku synów , ale jak dotąd nie wiadomo, który odziedziczył Iwanowice . Wraz z początkiem wieku XV iwanowicke dobra zamieszkują Odrowążowie z przydomkiem Pieniążek.

Założyciel naszej wioski Dominik Pieniążek , był w prostej lini potomkiem po synach Iwo. Swe dość rzadkie w średniowieczu imię zawdzięcza czczonemu w rodzinie świętemu misjonarzowi wśród  francuskich heretyków którego zakon biskup Iwo sprowadził do Polski.

Dominikowice posiadają nazwę patronimiczną, co w tym przypadku jest związane z imieniem właściciela. Wieś należy do najstarszych osad w rejonie, od zawsze , aż do wieku XX była posiadłością szlachecką. Jako jedna z wcześniejszych posiada wierygodny, o autentycznej wartości historycznej dokument lokacyjny. Tak więc historię wioski zaczynamy liczyć od 4.10.1279, kiedy to w kancelarii księcia Bolesława Wstydliwego, obecności m.in. Komesa  Sulko zostaje podpisany akt nadania ziemskiego rycerzowi Dominikowi Pieniążkowi herbu Odrowąż. Z tekstu dokumentu wynika, że  Książe swą hojność motywuje  rozważaniem „(…) okoliczności tyczących się służebności , które przedstawił (…) Dominik nazwiskiem Pieniążek(…)”

Pozwala to stwierdzić, że nadanie nie było związane tylko z wierną służbą rycerską i dworską, ale także z darowiznami pieniężnymi na rzecz księcia , na które bogaty właściciel Iwanowic mógł sobie pozwolić. Obszar jaki przyjął Pieniążek obejmuje tereny od ujścia Sękówki do rzeki Ropy po ujście Libuszanki. Dzięki analizie archaicznych nazw miejscowych i dokumentów dotyczących innych wiosek można stwierdzić, że pierwotnie rozległe posiadłości stopniowo uszczuplano pod względem terytorialnym. Zjawisko to miało miejsce zwłaszcza podczas panowania Kazimierza Wielkiego, a dowodem tego jest lokacja Libuszy , Krygu i Lipinek.

W latach 1293-95 na prośbę Dominika Pieniążka biskup krakowski Prokop Założył parafię w Iwanowicach, Pozwala to domniemać że, w tym samym czasie mogła powstać także parafia w Dominikowicach. Istnieje wzmianka o takowej parafi w tzw. „Rachunkach kolektorii papieskiej z I połowy XIV w”. Po koniec okresu funkcjonowania należała do dekanatu jasielskiego, w granicach diecezji tarnowskiej. Badania archeologiczne prowadzone na terenie współczesnych Dominikowic, nie wykazały jednak żadnych śladów zabudowań sakralnych. Przypuszcza się, że świątynia była usytuowana w południowej części dzisiejszej Kobylanki.

Nazwa Dominikowice  pojawia się także w dokumentach wydanych przez Kazimierz Wielkiego dla spadkobiercy Dominika, zapewne jego syna Sąda Pieniążka .

Pierwszy z nich wydany 18.10.1336r. Dokument  dla posiadłości Sąda Pieniążka i wymienia Dominikowice. Natomiast drugi dokument z 09.04.1342 zezwala na lokację wsi na prawie magdeburskim w odmianie średzkiej i zupełnie milczy o nazwie Dominikowice. Spowodowane było to rozwojem nowej osady na terytorium Pieniążka. Rozgraniczyła ona Dominikowice i Klęczany, a jej nazwa to Kobyła,  która skutecznie wyparła pierwotne nazewnictwo posiadłości . Dzięki innym dokumentom można ustalić  tożsamość kolejnych dziedziców. Mikołaj Pieniążek  przetrwał w historii wsi przez swój spór z sołtysem Klęczan , który uwieczniono w sprawozdaniach. Do 1400 posiada on Klęczany, Kobyłę i Kobylankę  do której zaliczano już Dominikowice.

Obszary choć dość rozlegle (2400 ha) nie przynosiły dużych zysków. Pierwotnie był to teren gęstej Puszczy Karpackiej. Silnie porosły lasem o jałowej glebie nie przedstawiał  większej wartości gospodarczej i finansowej. Prze długi okres czasu w dokumentach nie jest wspominana nazwa Dominikowice. Ich samodzielne funkcjonowanie i odłączenie się od Kobylanki wiąże się z połączeniem Kobylanki Niżnej  ( dawniej Kobyły) z Kobylanką właściwą . Wydarzenie to nie ma jeszcze precyzyjnie określonej daty na osi historii regionu.

Ciągle niewiadomym pozostaje fakt posiadania Dominikowic przez Jana Barana już z końcem wieku XV, któremu jednak skonfiskowano dobra za uchylanie się od uczestnictwa w wyprawie Jana Olbrachta na rzecz Andrzeja Strasza z Białaczowa w 1497r. Można spekulować, że Pieniążkowie utracili swój majątek ze względu na niegospodarność, rozrzutność , zadłużenie lub w wyniku powiązań rodowych, jednak historycy nie określili precyzyjnie powodu, toteż swojej tezy nie można opierać na domysłach lecz na rzetelnych faktach. Od wieku XV aż po XVIII Klęczny i Kobylanka i Klęczany są własnością rodziny Wielopolskich herbu Starykoń , nie wspomina się o dziedzicu Dominikowic więc powszechnie uważa się, że stanowiły część majątku Wielopolskich. Następnym właścicielem staje się Stanisław Jabłonowski, który otrzymuje je jako posag żony, Marii Wielopolskiej. Wkrótce sprzedaje włości rodowi Skrzyńskich , którzy zarządzają nimi aż do reformy rolnej w 1945r. Ostatnią właścicielką majątku jest Aleksandra Sobańska, Siostra Aleksandra Skrzyńskiego. Tak Zmieniali się właściciele ziemi Dominikowickiej. Zaczynając od Pieniążków  poprzez epizody Barana i Strasza na Wielopolskich i Skrzyńskich kończąc .

Bez wątpienia feudalizm na tym terenie odbił się stagnacją gospodarczą, która panuje do dzisiaj.

Niestety okres władania ziemią przez rodziny szlacheckie na naszych terenach nie pozostawił najmniejszych śladów. Nie znaleziono żadnych elementów świadczących o usytuowaniu rodu, zagospodarowaniu najbliższej okolicy. Siedziby Pieniążków  dotyczy jedna z dominikowickich legend. Według niej dwór znajdował się na tzw. Zamczysku, które umiejscowione jest między Dominikowicami a Krygiem. Zgodnie z nią koniec panowania pieniążków przyszedł przez zamiłowanie pani Pieniążek do kotów. Szybko rozwijające się zwierzęta uśmierciły ludzi mieszkających w dworze a później stały się niebezpieczne dla okolicy. Być może w tej legendzie tkwi ukryta prawda , lecz na jej wydobycie brakuje wiarygodnych źródeł  i opracowań historycznych.